8. แบบจำลองสมการเชิงโครงสร้าง (Structural Equation Models) – คู่มือวิเคราะห์สถิติและเศรษฐมิติประยุกต์ด้วยโปรแกรม R

แบบจำลองสมการเชิงโครงสร้าง (บสค.) หรือ Structural Equation Model หรือ Structural Equation Modeling/Modelling (SEM) สามารถวิเคราะห์ได้โดยโปรแกรม LISREL ในช่วงแรก ต่อมามีการพัฒนาโปรแกรมเพื่อใช้วิเคราะห์ บสค. เพิ่มมากขึ้นเช่น  Mplus, AMOS, EQS, SAS และล่าสุดคือ Stata (รุ่นที่ 12)

อย่างไรก็ตามในโปรแกรม R เราก็สามารถวิเคราะห์ บสค. ได้โดยการใช้ Packages เพิ่มเติมดังนี้

1. sem (John Fox, 2006) เป็น package แรกที่สามารถวิเคราะห์ บสค. ได้ใน R โดยวิธี maximum likelihood และมีข้อสมมติ multinormality และ single-equation estimation สำหรับแบบจำลองของตัวแปรที่สังเกตุได้ ด้วยวิธีการ  by two-stage least.squares
   นอกจากนี้ sem ยังเป็น package ที่ทำให้ผมสนใจโปรแกรม R โดยต้องขอบคุณ  Prof. John Fox ผู้สร้าง package นี้ที่ได้ให้คำแนะนำในการใช้งาน
   อ่านต่อ: ตัวอย่างการใช้ package ‘sem’
   
   
2. OpenMx (Boker et al, 2011)
   อีก package ที่วิเคราะห์ บสค. ใน R ได้ ทว่าไม่ใช่ Open-source package ไม่สามารถ download จาก CRAN ได้โดยตรง
   และการเรียนรู้การใช้งานก็ค่อนข้างยาก เนื่องจากความซับซ้อนของคำสั่ง เมื่อเทียบกับ package อื่นๆ จึงไม่ได้รับความนิยมมากนัก
3. lavaan (Yves Rosseel, 2010)
   Package ล่าสุด มีรูปบแบบคล้ายๆ Mplus สามารถใช้งานได้ง่านเนื่องจากความเรียบง่ายของการเขียนคำสั่ง ทำให้ได้รับความสนใจอย่างมากในปัจจุบัน
   ขอขอบคุณ  Prof. Yves Rosseel ที่ให้คำแนะนำในการใช้งาน package “lavaan” ณ งานประชุม R useR! 2011

งานวิจัยของผมที่นำเสนอในงานประชุมผู้ใช้โปรแกรม R ประจำปี (useR! 2011) นั้นได้วิเคราะห์เปรียบเทียบการวิเคราะห์ บสค. ด้วย packages ของ R เทียบกับ โปรแกรมอื่นๆ AMOS & Lisrel.